Abstrakt

Ewolucja lwowskiego miesięcznika „Sygnały” od jego początków pod redakcją Tadeusza Hollendra do modelu rozwiniętego potem przez drugiego redaktora, Karola Kuryluka, była ogólnie określana jako zwrot ku lewicy. W lecie 1936 roku, po fali lwowskich strajków, społeczny radykalizm „Sygnałów” zmienił swój charakter, a pismo z lewicującego zmieniło się w lewicowe, nawiązując sojusze partyjne. Pod ciśnieniem koniunktur politycznych słabły szanse na utrzymanie pisma, a z nimi uwaga dla sprzeczności trójnarodowego miasta. „Sygnały”, pisał pierwszy redaktor w 1938 roku w korespondencji dla „Wiadomości Literackich”, „zdołały się utrzymać jedynie dlatego, że z pisma regionalnego o lokalnym znaczeniu stały się pismem ogólnopolskim, trybuną, która służy dzisiaj całej polskiej lewicy literackiej w sprawach nie tylko artystycznych, ale i politycznych.” Grupa młodych ludzi z Koła Polonistów Uniwersytetu Jana Kazimierza w pierwszym numerze z 1933 roku deklarowała: „Wchodzimy na świat bez programu! Nie chcemy wypowiadać szumnych słów i haseł ani stawiać papierowych granic (...) Razem nie stanowimy ani lewicy, ani prawicy. Nie reprezentujemy też złotego środka (...) Chcemy być po prostu ludźmi i to nam wystarcza.” Nie ujętym w ideowy manifest programem było zainteresowanie problematyką narodowościową i przybierającymi kształt tożsamościami. Można powiedzieć, że programem „Sygnałów” było wtedy samo spotkanie różnych tożsamości kulturowych, podejście empatyczne i rozwojowe, przeciw steretypom, zwłaszcza tym, którymi żywiła się tzw „endencja”. W numerze drugim Kuryluk dał tekst pod tytułem „Przemilczana Ukraina”. Podwójny numer 4/5, był ukraiński, numery 10 i 11 były poświęcone kulturze Lwowa. Od numeru 3 prowadzono stałą rubrykę „Ukraińska Kronika”, a niemal w każdym pojawiały się wiersze poetów ukraińskich. Systematycznie publikowano literaturę ukraińską, żydowską i jidysz. Czy „Sygnały” podejmowały wyzwanie odnowionej komunikacji w łonie miasta, również szukającego nowej tożsamości? Były próbą nowoczesnego reagowania na zwrot cywilizacyjny, przeciw pokolonialnej relacji centrum-peryferie? Wyzwanie lokalności, obecne również w lwowskiej sztuce awangardowej, sprzyjało wytwarzaniu jakiejś „tkanki łącznej” nowego typu. Ola Hnatiuk w „Odwadze i strachu” (2015) przedstawiła zaprzyjaźnione z „Sygnałami” stowarzyszenie „Anum” jako wybierające twórczość niezaangażowaną politycznie. Czy tak było? Czy był to wybór przeciw procesom unifikującym języki artystyczne, przeciw „imperializmowi” nowoczesności? A może „niezaangażowanie” w drugiej połowie lat 30. nie było już możliwe, skoro zaczynały decydować ideologiczne centrale? Będą mnie interesowały postawy krytyków i artystów lwowskich wobec wyborów lat 30. Czy, wobec domykania się nożyc endecko – bolszewickich, konieczność opowiedzenia się po jednej ze stron skazała na klęskę ową „trzecią drogę” artystów? Jakie ślady pozostawiło w piśmie rozstanie z pierwotna ideą „Sygnałów”? Należy do nich pytanie, dlaczego w 1937 roku nie mógł ukazać się w piśmie nekrolog Bohdana Ihora Antonycza? Światosław Hordyński, inicjator „Anum”, redaktor „Nazustricza” już wcześniej, w numerze ukraińskim „Sygnałów” pisał: „przy rachunku takim wypada smutek, który towarzyszy rzeczom przepadłym”.