Ukraińsko-polskie kontakty scenograficzne w latach 20. i 30. XX wieku
dr Olena Kowalczuk
Narodowa Ukraińska Akademia Sztuki (Instytut Sztuki Nowoczesnej)
Abstrakt
Młodzi scenografowie ukraińskiego teatru Moritz Umanski i Fedir Nirod we współpracy z polskimi zespołami teatralnymi. Teatr-studio POLPRAT przy kijowskim klubie pracowników komunalnych. Reżyser, poeta i dramaturg Witold Wandurski. Uwspółcześnienie utworów pisarzy polskich (Sen srebrny Salomei Juliusza Słowackiego, Słowo o Jakubie Szeli Brunona Jasieńskiego i in.). Priorytety artystyczne: Wsiewołod Meyerhold, Erwin Piscator, Łeś Kurbas, ekspresjonizm. Zaproszenie do współpracy Moritza Umanskiego (spektakl Siostry Gerard Władimira Masa). Przebudowa przestrzeni scenicznej. Podium, schody, wiaty, konstrukcje, płaszczyzny, opracowanie systemu oświetlenia. Formy konstruktywistyczne w Misterium Buffo Włodzimierza Majakowskiego, mapy geograficzne W hotelu „Imperializm” Witolda Wandurskiego. Moritz Umanski jako scenograf Pierwszego Państwowego Teatru Polskiego. Główny reżyser Aleksander Skibniewski (od 1931) Platforma estetyczna na zasadach konstruktywizmu. Początkowy etap rozwoju twórczego Fedira Niroda. Praktyka Wsiewołoda Meyerholda, Aleksandra Tairowa, Jewgienija Wachtangowa, MChAT-u. Scenografia do spektakli Wilhelm Tell Friedricha Schillera, Ulica Radości Natana Zarchiego i in. Raban Witolda Wandurskiego (1933). Konstrukcje, stonowana kolorystyka, umowność, zwięzłość. Parawany, schody, zakrzywione płaszczyzny, dramatyczna atmosfera kolorów, ruch sztankietów nad sceną, szybka zmiana 23 epizodów. Szkice kostiumów – prawdziwa galeria postaci widzianych przez artystę w akcji scenicznej, w układach scenicznych, w jedności z tworzonym przez niego środowiskiem scenicznym [1, s. 10]. Dalsze losy artystyczne Moritza Umanskiego i Fedira Niroda. Polscy artyści Wincenty Drabik i Władysław Daszewski w ukraińskiej przestrzeni teatralnej.
Biografia
Olena Kowalczuk – doktor historii sztuki, główny specjalista Instytutu Problemów Sztuki Współczesnej Narodowej Akademii Sztuki Ukrainy (Kijów). Historyk sztuki. Absolwentka Narodowej Akademii Sztuk Pięknych i Architektury (1984). Wieloletnia badaczka historii scenografii w Ukrainie. Autorka ponad 50 artykułów poświęconych historii scenografii w Ukrainie oraz haseł encyklopedycznych o polskich, serbskich, słoweńskich i czarnogórskich scenografach w publikacji Kultura artystyczna Słowian zachodnich i wschodnich (XIX – pocz. ХХ w.). Słownik encyklopedyczny (2006). Wkrótce ukaże się jej monografia Praktyka scenograficzna w przestrzeni XX wieku: realia kijowskie”. W swoim dorobku ma kilka artykułów poświęconych twórczości ukraińskich scenografów w polskim teatrze w Kijowie na początku lat 30. XX wieku, a także hasła encyklopedyczne o Władysławie Daszewskim i Wincentym Drabiku we Współczesnej Encyklopedii Ukrainy (2007).
